بسم الله الرحمن الرحیم

عنوان پژوهش:

جشن ها ومراسمات مردم شهرستان سلطانیه

در برداشت محصولات کشاورزی((گندم))

پژوهشگران:عرفان بابایی- امیر حسین سلیمی

نام آموزشگاه: شهید چمران

سالتحصیلی:94-93

راهنما: محمدتقی بوئینی

 چکیده تحقیق:

شهرستان سلطانیه که در شرق استان زنجان قرار دارد وبیشتر مساحت آنرا روستاها در برمی گیرد که در آن کشاورزی،دامداری و باغداری رواج دارد. محصولات کشاورزی وباغی ازمهمترین راههای کسب در آمد مردم روستایی می باشد که از گذشته دور برای برداشت محصولات مردم آیین ها وآداب و رسوم خاصی داشتند.

ازمهمترین محصولات مردم روستایی که هم اکنون نیز ارزش زیادی دارد "گندم" است که مردم در گذشته برای برداشت محصولات خود آداب و رسوم خاصی داشتند ما در این تحقیق می خواهیم با شناخت یکی از محصولات مهم وحیاتی در زندگی یعنی گندم به این سوالات پاسخ دهیم که گندم به عنوان یکی از نعمت های خداوندی چه اهمیت هایی دارد و جشن و آیین هایی مانند جشن خرمن و جشن حالا به چه منظور در گذشته انجام می شد.

فهرست مطالب:

چکیده....................................................................................................................................3

اهداف تحقیق....................................................................................................................... 5

روش جمع آوری تحقیق........................................................................................................5

مقدمه................................................................................................................................. 7-6

متن تحقیق........................................................................................................................16-8

جمع بندی ونتیجه گیری....................................................................................................17

پیشنهادات.........................................................................................................................18

فهرست منابع وماخذ..........................................................................................................19

اهداف تحقیق:

جشن خرمن  وجشن های ویژه محصولات کشاورزی که عموما در پایان فصل برداشت محصول در اکثر نقاط ایران مخصوصا درروستاهایی که اقتصادی مبتنی بر کارهای کشاورزی دارند، برگزار می گردد و محتوا و اهداف عمده شان این است:

-         سپاسگزاری از خداوند متعال و قدردانی از نعمت هایش

-         زندگی زیباست و مقدس

-         رمز ماندگاری نسل ها در اجرای چنین مراسم هایی است.

-         زیبایی حیات در کار دسته جمعی فزونی یافته و شادی ها نیز چنین است.

روش جمع آوری مطالب:

در این تحقیق ما برای گرد آوری اطلاعات از منابع مختلف مانند کتابها، اینترنت و همچنین مصاحبه با افراد آگاه استفاده کرده ایم.

 ما برای نشان دادن نحوی برگزاری جشن خرمن از فیلم مستند تهیه شده توسط صدا وسیما استفاده نمودیم ،همچنین برای مستند سازی و بیان دقیق سعی کردیم با مصاحبه با یکی از معلمانمان که درباره موضوع آگاهی داشتند استفاده کنیم.

مقدمه تحقیق:

با نگاهی به مراسم و آیین های موجود در کشورهای مختلف می توان دریافت که علی رغم تفاوت های اقلیمی، نژادی ، فرهنگی و اجتماعی که در اجرای این مراسم و آیین ها دیده می شود نوعی نزدیکی نیز در آنها احساس می شود که این نزدیکی مخصوصا در محتوا یا پیام آنها مشاهده میگردد.

جشن های محصولات کشاورزی که در زمان برداشت محصول و بیشتر در زمان گذشته صورت می گرفت به عنوان نمادی از قدردانی مردم از خداوند پس از برداشت محصول و وسیله ای برای نزدیکی و دوستی بین مردم به شمار می رفت که با گذشت زمان این آیین ها کم رنگ شده است.

شهرستان سلطانیه که در شرق استان زنجان قرار دارد وبیشتر مساحت آنرا روستاها در برمی گیرد که در آن کشاورزی،دامداری و باغداری رواج دارد.(نقشه شماره 1و2)

 نقشه شماره1 نقشه استان زنجان

نقشه شماره 2 نقشه شهرستان سلطانیه

محصولات کشاورزی وباغی ازمهمترین راههای کسب در آمد مردم روستایی می باشد که از گذشته دور برای برداشت محصولات مردم آیین ها وآداب و رسوم خاصی داشتند.

ازمهمترین محصولات مردم روستایی که هم اکنون نیز ارزش زیادی دارد "گندم" است که مردم در گذشته برای برداشت محصولات خود آداب و رسوم خاصی داشتند ما در این تحقیق می خواهیم با شناخت یکی از محصولات مهم وحیاتی در زندگی یعنی گندم به این سوالات پاسخ دهیم که گندم به عنوان یکی از نعمت های خداوندی چه اهمیت هایی دارد و جشن و آیین هایی مانند جشن خرمن و جشن حالا به چه منظور در گذشته انجام می شد.

متن تحقیق:

گندم:

            گندم يكي از قديمي ترين و پر ارزش ترين گياهان روي زمين است كه بيش از هر محصول ديگري در دنيا كشت مي‌شود و بيش از هر محصول ديگري تأمين كالري نموده و بيشترين پروتئين را در جيرة غذايي انسان عرضه مي‌كند.

            بررسي هاي علمي نشان مي‌دهد كشت گندم از حدود 3000 سال قبل از ميلاد مسيح يعني حدود 5000 سال پيش در مصر رواج داشته است ، طبق مدارك موجود يكي از نباتاتي كه در دنيا كشت مي‌شده گندم مي‌باشد و موطن اصلي گندم آسياي مركزي است.

            منطقه ي پيداش آن ابتدا در سوريه و فلسطين بوده و از آنجا به مصر و بين النحرين و سپس به ايران آمده و بعداً از طريق ايران به هندوستان ، چين و روسيه و بالاخره به اروپا رفته و سپس به ساير نقاط دنيا انتقال يافته است . درايران كار اصلاح و هيبريداسيون گندم از سال 1309 در كرج و ورامين شــروع و اولين هيبريد بين دو رقــم به نام « عطايي » و « شاه پسند » براي تهيه ي گندم « شاه پسند زودرس » انجام گرديد.

اهميت كشت گندم « محصول توليدي و موارد مصرف »:

            گندم به دلايل ذيل در زندگي بشر اهميت دارد :

• ارزش غذايي بالا
• متناسب بودن با دستگاه گوارش
• عملكرد بالاي اين محصول
• امكان كشت آن در شرايط آب و هوايي متنوع
• بالابودن عمر نگه داري و انبار داري
• تنوع واريته هاي آن
• مرغوبيت فرآورده هاي آن

جشن خرمن

بین انسان و طبیعت الفتی است به قدمت تاریخ، آری انسان نیز زاده طبیعت است، خاصه آنگاه که معیشتش وابسته به طبیعت بوده و استمرار حیاتش در بالندگی طبیعت پیرامونش باشد آنجاست که طبیعت برای چنین انسانی عزیز و مقدس می نماید و کشاورزی – این حرفه مقدس – که دوام بشریت مدیون این حرفه می باشد- از نخستین فعالیتهای انسانهاست - و گندم هدیه الهی آنها. این محصول پر رمز و راز که در جهان معاصر بعنوان محصول مهم و حیاتی یاد می شود.

طبیعی است آنگاه که دسترنج انسانها به بار نشسته و به چشم خود شاهد به ثمر نشستن تلاشش می شود،شادی و شعف وجودش را گرفته و این شادی را بی اختیار به دیگران منتقل می کند و این چنین می شود که جشن ها شکل می گیرند از جمله "جشن خرمن".

جشن خرمن و یا جشن محصول که البته با عناوین گوناگون یاد می شود عموما به منظور تشکر از خداوند متعال بخاطر ارزانی داشتن نعمت های خود و همچنین جهت به ثمر نشاندن تلاش کشاورزان می باشد، این جشن نوعی مراسم شکرگزاری است که بر اساس باورداشت های دینی،اعتقادی،اجتماعی و فرهنگی بوده و به همراه برنامه ها و دیگر آیین های مفرح و شادی بخش دیگر برگزار می شود، اما آنچه که در چنین مراسمی اصل است روح قدردانی و سپاسگزاری از خداوند مهربان و هم چنین قدردانی از طبیعت فیاض می باشد، باشد که خداوند بازهم لطفش را شامل حالشان گرداند و تلاششان را بیشتر نموده و محصولشان را برکت بخشد و معیشتشان را وسعت که جای پایشان بر زمین محکم شود و بر زمین ریشه دواند.

آنگاه که پاییز شده و موسم برداشت محصول گندم می شود اهالی روستا ضمن کار در تدارک جشن پایان کار یا همان "جشن خرمن" می شوند.

مقدمات و تدارکات جشن خرمن

-    آماده سازی خانه ها، خانه تکانی و فعالیت های تزیینی اعم از سفید کاری خانه با گل سفید بصورت سنتی

-          پخت نان تازه و فطیر مخصوصا نان های روغنی کوچک و تزیینی

-          رفت و آمد عروسان و زنان و مادران به دشت و کوه و چیدن گیاهان خوراکی و دارویی

-          یادآوری شعرها و ترانه های کار

-          انتخاب قهرمانان و بهادران ایل جهت کشتی در جشن

-          انتخاب اسب و سواران و تعیین جایزه

-    تعیین سهم سادات و ایتام و خمس و زکات و سهم سایاچی ها – خاصه سهم آنانی که محصولشان بخاطر خشم طبیعت و یا هر بهانه دیگر از بین رفته است.

مراسمی که در روز جشن خرمن بر گزار می شود

-          شکرگزاری جمعی به درگاه الهی

-          اشاراتی به عروس ها و دامادها در قالب شوخی ها که بعد از برداشت محصول جشن عروسی خواهند گرفت.

-          تقسیم سهم سادات و یتیمان و بی بضاعت ها و تعیین زکات محصول

-          آمدن سایاچی ها ضمن آنکه دعا و نغمه های دعاگونه می خوانند و گرفتن سهم خود از محصول

-          کشتی بهادران بدون آنکه کسی زمین بخورد قرار نیست حرمت یا کرامت کسی شکسته شود و این رسم مردانگی است.

-          پذیرایی عمومی با نان و فطیر

-          مسابقه اسب دوانی و اهداء جایزه

-  نماز شکر بصورت جماعت

جشن حالا

مصاحبه:

ما برای استفاده از نظرات افراد آگاه از موضوع با چند نفر مصاحبه انجام دادیم و  خلاصه نظرات وپیشنهادات آنها درباره موضوع را به شرح ذیل در تحقیق آوردیم.

سوال1: مهمترین محصولات منطقه شما چیست؟

جواب: گندم وجو و حبوبات(عدس-نخود لوبیا)و محصولات باغی مانند سیب-زرد آلو و.....

سوال2: در زمان برداشت محصول چه مراسمات و آیین هایی برگزار می شود ویا در گذشته انجام می شد.

جواب: اول اینکه در زمان کاشت محصول کشاورزان با خدای خود یک عهدی بسته وبا توکل به کاشت را انجام می دهند و در زمان گذشته هم مراسماتی در هنگام کاشت وبیشتر در زمان برداشت  انجام می شد که بیشتر جنبه همکاری و کار گروهی و به خاطر تشکر وقدردانی از خداوند بزرگ بود.

در گذشته نیز بعد از پایان برداشت محصول جشن هایی مثل جشن خرمن و حالا در روستاها برگزار می شد در یکی از این مراسم ها اقوام و همسایگان جمع می شدند و قطعه ای از گندم رانگاه می داشتند  تا با خواندن دعا ونیایش و آرزوی سلامتی

سوال3:به نظر شما این مراسم و آیین ها چه اهمیتی دارند؟

جواب: اولا خداوند به مخلوقاتش به نیت خودش محصول ارزانی می کند و ما با این برنامه ها به نسلهای بعد می گوییم که آنهاباید رعایت احکام الهی و فقه اسلامی رابکنندکه این باعث ایجاد حس همدلی و همکاری بین آنها می شود.

سوال4: پیشنهاد شما برای رونق و احیاء این مراسم ها چیست؟

دولت و مسئولین می توانند با کمک به احیاء و رونق این مراسم ها حس همکاری و همدلی مردم را تقویت کنند و این مراسم ها همچنین باعث معرفی محصولات کشاورزی می شود وبه اقتصاد کشاورزان کمک می کند.

جمع بندی و نتیجه گیری:

با توجه به این که گندم یکی از مهم ترین محصولات واصلی ترین ماده غذای ما می باشد این جشن ها و آیین ها می تواند در معرفی و بیان اهمیت این محصول موثر باشد.

بنابرین این مراسم ها  می تواند باعث معرفی محصولات روستاییان برای سایر مردم(مخصوصاگندم) و پی بردن مردم به اهمیت گندم باشد، همچنین این جشن ها و مراسمات باعث ایجاد صمیمیت و همکاری مردم با یکدیگر می شود.

پیشنهادات:

با توجه به اهمیت محصولات کشاورزی برای کسب درآمد روستاییان و حتی برای صادر کردن به خارج از کشور این جشن ها و مراسم ها می تواند برای معرفی محصولات روستاییان و آشنایی سایر مردم به اهمیت آنها باشد.

همچنین با توجه به کار کردن تعداد زیادی از مردم روستایی در کارهای کشاورزی

می توان این مراسم ها را که بیشتر در گذشته رواج داشته دوباره احیا کرد که برای این منظور مسئولین کشور می توانند باعث رونق این مراسم ها شده و کشاورزانی محصولات بهتری را تولید می کنند تشویق وحمایت کنند.

منابع و افراد مورد استفاده:

-         شهرام جعفری، مدیر مدرسه چمران(مصاحبه)

-         همه چیز درباره زنجان- پروانه پرچكانی- ناشر : اسلامی1384

-         سایت صدا وسیمای استان زنجان

      -    سایت www.agri-es.ir/Portals/0/zeraat-wheat.do